Ομιλία του Υπουργού Υγείας κ. Μιχάλη Δαμιανού στο ετήσιο μνημόσυνο των Ηρώων της Κοινότητας Παναγιάς

Με αισθήματα βαθιάς συγκίνησης, δέους, αλλά και σεβασμού βρισκόμαστε εδώ σήμερα, στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην Παναγιά, στο ετήσιο εθνικό και θρησκευτικό μνημόσυνο των ηρώων της Κοινότητας, για να τιμήσουμε ξεχωριστές μορφές αγωνιστών της ελευθερίας, αλλά και ιδιαίτερα τον Εθνάρχη Μακάριο Γ΄.

Ο Εθνάρχης Μακάριος Γ΄ ανάλωσε ολόκληρη τη ζωή του, υπερασπιζόμενος τα δημοκρατικά ιδεώδη και ιδανικά. Ήταν ο ηγέτης που είχε ταυτίσει τη ζωή και την ύπαρξή του με τη μοίρα και τους αγώνες του λαού της Κύπρου. Ο Εθνάρχης Μακάριος με το αγωνιστικό του φρόνιμα, το ηγετικό του χάρισμα και την προσήλωσή του για ελευθερία, δημοκρατία και δικαιοσύνη ενέπνευσε και ηγήθηκε του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ ‘55-‘59. Υπήρξε ο ηγέτης που βρέθηκε στο κέντρο της επικαιρότητας σε όλες τις ταραχώδεις φάσεις της αιματηρής πορείας του κυπριακού λαού. Ήταν ο μπροστάρης και αταλάντευτος σημαιοφόρος στη μάχη για τη θεμελίωση της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας. Με διαλεκτική σοφία κατόρθωνε, όποτε χρειαζόταν, να βρίσκει τη δύναμη, για να υπερνικά ιστορικά αδιέξοδα και με γενναίες αποφάσεις να διασφαλίζει την ενότητα του λαού.

Ο πρώτος μαχητής της Παναγιάς που σκοτώθηκε –μόλις 23 ετών, στις 15 Δεκεμβρίου 1955, στην περιοχή Μερσινάκι, στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ– υπήρξε ο ήρωας και πρώτος ξάδελφος του Εθνάρχη Μακαρίου Γ΄, ο Χαράλαμπος Μούσκος. Ακολούθησε ο Τάκης Σοφοκλέους, μόλις 16 ετών στις 7 Φεβρουαρίου 1957, ο οποίος και σκοτώθηκε κατά την διάρκεια μάχης με τους Άγγλους στην τοποθεσία Αμπελάκια του χωριού Προδρόμι.

Δυστυχώς, μετά τη λήξη του απελευθερωτικού αγώνα δεν άργησαν τα προβλήματα, τα οποία εργολαβικά η Τουρκία δημιουργούσε, ώστε να πετύχει το πολυπόθητο αποτέλεσμα που δεν ήταν άλλο από τη διχοτόμηση της Κύπρου. Σε αυτήν την ταραχώδη περίοδο του 1963-67, η Κοινότητα της Παναγιάς θυσίασε άλλα τέσσερα παλικάρια της: Τον Φίλιππο Ναθαναήλ 29 ετών, τον Σταυρό Σταυρινού 19 ετών, τον Κωστάκη Αντωνίου και τον Αντώνη Λεωνίδα, αμφότεροι 22 ετών.

Η θυσία των νέων της Παναγιάς συνέβαλε στο να διασωθεί η κρατική μας οντότητα. Η αγωνιστικότητα και η αυτοθυσία των παλικαριών αυτών απέτρεψε προσωρινά τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Όμως, οι θυσίες αυτές δεν ήταν αρκετές, για να αποτρέψουν τον εφιάλτη που θα ακολουθούσε.

Στις 15 Ιουλίου του 1974, το προδοτικό πραξικόπημα άνοιξε την κερκόπορτα στους Τούρκους εισβολείς, δίνοντάς τους το πρόσχημα να υλοποιήσουν τα διαβόητα σχέδιά τους. Η καταστροφή του 1974 παραμένει το ακλόνητο σημείο αναφοράς για κάθε πολίτη του τόπου μας, που 50 χρόνια μετά εξακολουθεί να υποφέρει από τα τραύματα, που προκάλεσε η ανείπωτη τραγωδία της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής.

Και σε αυτόν τον αγώνα δύο νέα παλικάρια θυσιάστηκαν στον βωμό της ελευθερίας. Ο Μιχαλάκης Παπαπαύλου, 29 ετών, ο οποίος έπεσε μαχόμενος στις 15 Ιουλίου 1974 εν ώρα διατεταγμένης υπηρεσίας στο Αρχηγείο Αστυνομίας από τα πυρά των πραξικοπηματιών, και στις 20 Ιουλίου 1974 στην περιοχή Μούτταλλου στην Πάφο ο Γεώργιος Μενελάου, 20 ετών, ο οποίος έπεσε μαχόμενος από τουρκικούς βομβαρδισμούς, ενώ υπηρετούσε την στρατιωτική του θητεία.

Φίλες και φίλοι,

Η ιστορία μας διδάσκει ότι η ελευθερία δεν είναι δεδομένη, αλλά κατακτιέται με αγώνες, θυσίες και αίμα. Η Παναγιά, με τη μακρά ιστορία της και τη συμβολή της στον αγώνα της ΕΟΚΑ, και στα τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν το 1974, αποτελεί τρανό παράδειγμα φιλοπατρίας, αγωνιστικότητας και θυσίας για τις νέες γενιές. Με την ευκαιρία, λοιπόν, του σημερινού μνημόσυνου ανανεώνουμε τη υπόσχεσή μας για διατήρηση ζωντανής της μνήμης των ηρώων μας, ανταποδίδοντας στις θυσίες τους με έργα αντάξια της ιστορίας μας. Η εθνική μας ενότητα, η προσήλωσή μας στις διαχρονικές μας αξίες και η συνεχής προσπάθεια για ένα καλύτερο αύριο είναι το ελάχιστο χρέος που τους οφείλουμε.

Σήμερα η μεγάλη μας ευθύνη είναι η συνέχιση του αγώνα για μια δίκαιη, βιώσιμη και λειτουργική λύση του Κυπριακού, βασισμένη στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, των Ψηφισμάτων του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και των αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Προς την κατεύθυνση αυτή, η Κυβέρνηση, και ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης, εργάζεται αδιάκοπα και μεθοδικά για την επανέναρξη των συνομιλιών και την επίτευξη μιας λύσης που θα επανενώσει την Κύπρο και θα διασφαλίσει τα δικαιώματα όλων των Κυπρίων. Στο πλαίσιο αυτό, ιδιαίτερη σημασία έχουν οι άτυπες συναντήσεις του Προέδρου της Δημοκρατίας με τον ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, οι οποίες αποτελούν βήματα προς τη δημιουργία του κατάλληλου κλίματος για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις.

Ένθερμος υποστηριχτής της Κυπριακής Δημοκρατίας για δίκαιη επίλυση του κυπριακού προβλήματος είναι η ΕΕ. Η Κυπριακή Δημοκρατία με μεθοδευμένες διπλωματικές προσπάθειες πέτυχε, στο πλαίσιο της συνάντησης που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Μάρτιο με το Γενικό Γραμματέα (ΓΓ) των Ηνωμένων Εθνών (ΗΕ) και τον ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, να υπάρξει έγγραφη τοποθέτηση τόσο του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου όσο και της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με ευνόητη αξία και σημασία. Με επιστολή τους προς το ΓΓ των ΗΕ εξέφρασαν την προσήλωση της ΕΕ στις προσπάθειες για επανένωση της Κύπρου εντός του πλαισίου των ΗΕ, στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, σύμφωνα με τα σχετικά Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των ΗΕ και σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της ΕΕ. Περαιτέρω, μέσω της επιστολής εκφράστηκε η ετοιμότητα της ΕΕ για ακόμα μια φορά να διαδραματίσει τον ρόλο της, να συμβάλει ενεργά, αλλά και να κλιμακώσει ακόμη περισσότερο τις προσπάθειές της για στήριξη της διαδικασίας, της οποίας ηγείται ο ΓΓ των ΗΕ. Τέλος, και βαρυσήμαντα, ανέδειξε ότι το Κυπριακό είναι ένα ευρωπαϊκό ζήτημα που έχει τεράστια σημασία για την ίδια την ΕΕ.

Παράλληλα βήματα και ενέργειες γίνονται στο διεθνές γίγνεσθαι που στόχο έχουν να ενισχύσουν και να θωρακίσουν τόσο διπλωματικά όσο και στρατιωτικά και οικονομικά την Κυπριακή Δημοκρατία. Και οι προσπάθειες αυτές έχουν αποδώσει καρπούς, αφού η Κύπρος έχει καταφέρει τα τελευταία χρόνια να αναβαθμίσει τη θέση και το κύρος της, συμμετέχοντας ενεργά και μερικές φορές πρωτοπορώντας στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Παράλληλα, η Κυβέρνηση προετοιμάζεται πυρετωδώς για την ανάληψη της Προεδρίας της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2026. Για ένα μικρό, υπό κατοχή κράτος μέλος της ΕΕ –το μοναδικό στη γεωστρατηγικά κρίσιμη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου– η Προεδρία προσφέρει τη δυνατότητα στη χώρα μας να αφήσει το δικό της αποτύπωμα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα, αλλά και να αναδείξει και να ενισχύσει τη σημασία της περιοχής μας και των σχέσεων της ΕΕ με την περιοχή.

Κυρίες και κύριοι,

Η πρωτοβουλία του Προέδρου Χριστοδουλίδη για νέες συνομιλίες και η δέσμευσή μας για ειρηνική επίλυση του προβλήματος τιμούν τις θυσίες όσων πάλεψαν για την ελευθερία αυτού του τόπου. Σήμερα, κάτω από τους ιερούς θόλους, ενώπιων των ηρώων της Παναγιάς, δίνουμε όρκο πως θα συνεχίσουμε τον αγώνα για ελευθερία και δικαίωση. Η λύση του Κυπριακού παραμένει ύψιστος εθνικός στόχος. Μια ελεύθερη Κύπρος, όπου Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι θα μπορούν να συνυπάρχουν ειρηνικά.

Αθάνατοι ήρωες της Παναγιάς, τιμάμε και υποκλινόμαστε στη μεγάλη σας θυσία. Η μνήμη σας θα είναι αιώνια, και αταλάντευτος θα είναι και ο δικός μας αγώνας μέχρι την τελική δικαίωση,

Τιμή και δόξα στους ήρωες της Παναγιάς!